سد مخزنی تنگ‌سرخ

سد مخزنی تنگ‌سرخ

فصل اول ـ کلیات

 

1-1- مقدمه

 

انجام مطالعات گسترده در زمینه منابع آب که با هدف توسعه بهره‌برداری از کلیه ذخایر آب موجود در کشور انجام می‌گیرد، بخش اساسی از کوششهای همه جانبه‌ای را تشکیل می‌دهد که بمنظور توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف کشور برنامه‌ریزی شده و به مرحله اجرا درمی‌آیند.

افزایش روزافزون و بی‌رویه جمعیت، نیاز فزاینده به افزایش سطح زیر کشت، تغییر الگو  و ترکیب کشت در جهت کاشت محصولاتی که نیاز آبی فراوان داشته و از محصولات استراتژیک منطقه و کشور نیز محسوب می‌شوند، توسعه صنایع محلی و جنبی کشاورزی         و بهبود سطحی زندگی مردم، مجموعاً موجبات نیاز روزافزون به آب را فراهم آورده است.  برای تأمین درازمدت و استفاده بهینه از آب بویژه جهت دستیابی به توسعه پایدار هر منطقه، انجام مطالعات و بررسیهای همه‌جانبه در مقیاس منطقه‌ای و حتی ملی اجتناب‌ناپذیر است.

رودخانة بشار یکی از سرشاخه‌های اصلی رودخانة کارون است که از دامنه‌های غربی رشته کوههای زاگرس سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس ازطی مسیر جنوب به شمال غربی خود با گذر از مجاورت شهر یاسوج به رودخانة کبکیان می‌پیوندد و با پذیرش جریانهای دائمی و فصلی متعدد در طول 115 کیلومتر مسیر پس از عبور از ایستگاه پاتاوه واقع در 70 کیلومتری راه یاسوج ـ سمیرم به مسیر خود ادامه داده و با طی 25 کیلومتر مسافت  در مکانی بنام دزک (دژک) به رودخانة ماربر ملحق و از این پس خرسان نامیده می‌شود. رودخانه خرسان با دریافت رودخانة بازفت که از چهارمحال بختیاری سرچشمه می‌گیرد با نام کارون وارد دشت خوزستان می‌گردد.

 

1-2- اهداف طرح

 

بهره‌برداری از منبع آب رودخانة بشار، در تأمین نیازها و مصارف حوزه‌های مجاور (تأمین آب شرب شهر شیراز و احتمالاً کمک به اراضی حقابه‌بر سد درودزن) و همچنین تأمین نیاز بلندمدت آب شرب و مصارف کشاورزی و صنعتی شهر یاسوج از جمله اهداف عمده تعریف شده، برای احداث سد مخزنی تنگ سرخ می‌باشد.

 

 

1-3- سوابق طرح

 

نخستین مطالعات منابع آب انجام شده در محدوده طرح در سالهای انتهائی دهه 40 توسط بخش آبهای زیرزمینی وزارت آب و برق (وزارت نیرو) در قالب مطالعات مقدماتی آبهای زیرزمینی صورت گرفت و پس از آن بصورت پراکنده در قالب طرحهای تأمین آب درازمدت شهرهای ساحلی استان بوشهر و تأمین آب دشتهای استان کهکیلویه و بویراحمد همراه با برخی بررسیها و اکتشافات مربوط به آبهای زیرزمینی در آبرفت و سازندهای سخت توسط مهندسین مشاور متعددی صورت گرفته که عمدتاً با اهداف طرح حاضر انطباقی ندارند.

 

1-4- موقعیت جغرافیائی و راههای دسترسی

 

دسترسی به موقعیت سد مخزنی بشار (تنگ‌سرخ) از طریق راه قدیمی (قبلی)  شیراز ـ یاسوج و در فاصلة 35 کیلومتری یاسوج از طریق یک رشته جادة خاکی فرعی صورت می‌گیرد. ساختگاه سد مخزنی بشار (تنگ‌سرخ) در مختصات ً53 –َ44–ْ51 طول شرقی      ً14–َ12-ْ30 عرض شمالی قرار دارد.

در شکل شماره 1-1 موقعیت محدوده طرح در کشور و استان مشخص شده است.

 

1-5- سیمای طرح

 

رودخانه بشار بدلیل دارا بودن سیستم هیدرولوژیکی (برفی ـ بارانی) و نزولات جوی سالانة درخور توجه، از آورد سالیانة قابل ملاحظه و جریان پایة نسبتاً مناسبی برخوردار است و بهمین دلیل پتانسیل مطلوبی را برای طرحهای توسعة منابع‌ آب در منطقه فراهم کرده است.

در طرح مهندسین مشاور آبدان‌فراز علاوه بر تأمین آب درازمدت شهرستان یاسوج (شرب، صنعت و کشاورزی)، به پیشنهاد این مشاور و تائید کارفرما، انتقال آب به سرشاخه‌های رودخانة کر، برای تأمین نیازهای دشتهای کامفیروز و کربال و همچنین تأمین آب شرب درازمدت کلان شهر شیراز بصورت ثقلی، مورد بررسی ویژه قرار گرفته است.

مؤلفه‌های عمده طرح پیشنهادی به شرح زیر می‌باشد:

 

            سد مخزنی ـ تنظیمی بشار (تنگ‌سرخ) بر روی رودخانة بشار در موقعیتهای توصیف شده که ضمن تنظیم و ذخیرة آورد رودخانه، امکان استفاده از جریانات سیلابی و انتقال آن توسط مؤلفه تونل را با تسکین سیلاب، فراهم می‌نماید.

                                      تونل انتقال آب رودخانة بشار به سرشاخه‌های رودخانة کر.

              سیستم انتقال آب شرب (مجرای تحت فشار) به منطقه بلند شهر شیراز بصورت ثقلی (ورود آب به تصفیه‌خانه آب شرب شهر یاسوج).

                                  سیستم انتقال آب زراعی و صنعت به شهرستان یاسوج.

 

لازم به یادآوریست با توجه به موقعیت رقومی سازه خروجی تونل انتقال آب به حوزه کر (بالاتر از رقوم 2000 متر از سطح دریا) این امکان وجود دارد که بصورت ثقلی آب موردنیاز شرب شهر شیراز را (که اینک با ارتفاع مانومتریک پمپاژ بسیار بالا از دریاچه سد درودزن تأمین می‌گردد) تأمین و منتقل نمود.

در ادامه بطور خلاصه مشخصات عمومی سد مخزنی تنگ‌سرخ که تا این مرحله از مطالعات مشخص گردیده، ارائه می‌گردد.

 

1-6- خلاصه مشخصات طرح

 

تا این مرحله از مطالعات مشخصات کلی سد مخزنی تنگ‌سرخ به شرح زیر می‌باشد:

 

1-6-1- سد و بدنه

 

 

 

1-6-2- سیستم انحراف

 

براساس غربال گزینه‌های مطالعه شده، سیستم انحراف سد مخزنی تنگ‌سرخ شامل سه مؤلفه: پیش‌فرازبند، فرازبند و تونل انحراف خواهد بود. فرازبند بعنوان جزئی از بدنه سد سنگریزه‌ای تنگ‌سرخ عمل خواهد نمود. مشخصات عمومی سیستم انحراف سد مخزنی تنگ‌سرخ بطور خلاصه عبارتست از:

 

الف: فرازبند

 

 

ب: تونل انحراف

 

 

1-6-3- سیستم طغیانگیر

 

 

 

برای انجام این مطالعات، مجلدات ذیل از سری گزارشات مطالعات مرحله اول، تسلیم کارفرمای محترم طرح گردیده است.

سایر مجلدات نیز به محض وصول نتایج آزمایشات ژئوتکنیک، منابع قرضه و مصالح ساختمانی، تدوین و تسلیم می گردد.

 

خدمات جنبی طرح

خدمات جنبی طرح عمدتاٌ شامل، انجام حفاریهای اکتشافی، مطالعات ژئوتکنیک، منابع قرضه و مصالح ساختمانی و نیز تهیه نقشه های بزرگ مقیاس به روش زمینی بشرح جدول ذیل، برای این مطالعات با نظارت مراجع ذیصلاح صورت گرفته است.

 

نقشه برداری: تهیه نقشه های 2500: 1 دریاچه سد مخزنی تنگ سرخ، توسط مهندسین مشاور پویا نقش امید، تا بهمن ماه 1385 به مساحت حدود 800 هکتار با خطوط تراز یک متری.

[content353]