سد مخزنی هایقر ( دهرود )
ساختمان سد :
موضوع قرارداد : مطالعات مرحله دوم سد مخزنی هایقر ( دهرود ) و سامانه انتقال آب کشاورزی ، شرب و صنعت مناطق پایاب
محل اجرا : کیلومتر 45 از فیروزآباد ( کیلومتر 35 جاده فیروزآباد – قیر و سپس 10 کیلومتر راه دسترسی به محل سد
الف ) محل و موقعیت سد هایقر ( دهرود ) :
این سد در ابتدای تنگ هایقر و در 35 کیلومتری جنوب شرقی شهر فیروزآباد و بر روی رودخانه فیروزآباد در انتهای دشت فیروزآباد و در ابتدای تنگه هایقر احداث خواهد شد . مختصات جغرافیایی محل سد در '39-°28 عرض شمالی و '41-°52 شرقی می باشد .
سراب اصلی رودخانه فیروزآباد از چشمه های حنیفیان بوده که مجموع آبدهی حدود 23 دهنه چشمه با دبی های مختلف بین 5/2 تا 5 مترمکعب بر ثانیه است و با الحاق زیر حوزه های دیگر با میانگین آورد سالانه حدود 117 میلیون مترمکعب به محل سد تنگاب رسیده که این سد در ابتدای تنگه تنگاب می باشد . آبهای سرریزی و سایر منابع آبی شامل چشمه های قمپ آتشکده با میانگین آورد سالانه حدود 32 میلیون مترمکعب و چشمه های علی خرقه و سار خرقه با میانگین سالانه حدود 15 میلیون مترمکعب و چشمه رودبال با میانگین سالانه حدود 22 میلیون مترمکعب می باشد که در نقاط مختلف دشت فیروزآباد به رودخانه مزبور ملحق شده و با جریانهای سیلابی فصلی ، در زیر حوزه حدود 918 کیلومترمربع بین سد تنگاب و سد هایقر با میانگین آورد حدود 164 میلیون مترمکعب ( پس از احداث سد تنگاب و بهره برداری از آن ) به محل سد هایقر ( دهرود ) می رسد .
رودخانه فیروزآباد در حال حاضر پس از عبور از تنگ هایقر در طول حدود 12 کیلومتر و عبور از منطقه روستای دهرود به گنبدهای نمکی رسیده و آبهای آن کاملاً شور و غیرقابل استفاده می گردد .
این رودخانه نهایتاً به رودخانه موند پیوسته و در انتها به خلیج فارس می ریزد . لذا هدف از احداث سد هایقر جمع آوری آبهای شیرین و انتقال آن به تعدادی از شهرهای صنعتی – نفتی جنوب و بخشی از آن برای کشاورزی اراضی پایاب و حفظ محیط زیست رودخانه در پایاب آن می باشد .
تأمین آب از سد هایقر بطور میانگین حدود 35 میلیون مترمکعب استحصال برای کشاورزی اراضی دهرم – چکاب و احمدآباد با اراضی خالص حدود 4500 هکتار تحت پوشش شبکه آبیاری تحت فشار حاصل می شود . همچنین مقدار 84 میلیون مترمکعب در سال آب استحصالی برای شرب و صنعت شهرهای جم ، لامرد ، مهر و علاءمرودشت ( عمدتاً شهرهای صنعتی – نفتی ) و حدود 5/10 میلیون مترمکعب میانگین آب تأمین شده برای حفاظت محیط زیست رودخانه برای تأمین وضع موجود رودخانه در مناطق پایاب منظور شده است . یادآور می شود که بخاطر پرهیز از شور شدن آب شیرین از سامانه انتقال آب زیست محیطی به محلی از رودخانه تحویل می شود که درپایین دست گنبدهای نمکی قرار دارند .
ب ) محل و موقعیت شبکه آبیاری دشت دهرم – چکاب و احمدآباد و سامانه انتقال آب :
اراضی مزبور در حدود 25 تا 30 کیلومتری روستای دهرود قرار دارد و در حال حاضر بدون آب مناسب کشاورزی می باشد که بعضاً از طریق چاهها با آب نسبتاً شور تا شور فعالیت محدود کشاورزی انجام می شود .
سامانه انتقال آب شامل سد تنطیمی دهرود برای تنظیم جریانهای خروجی از نیروگاه سد هایقر بعلاوه تونل انتقال آب بطول حدود 25/5 کیلومتر با دوگالری دسترسی و یک استخر تنظیمی در خروجی تونل است. از این استخر حدود 8000 مترمکعبی خط انتقال f1600 2 در تراز 835 متر آبگیری و در کیلومتر 3/13 خط انشعاب برای شبکه های آبیاری مناطق دهرم و احمد آباد از استخر پایانه در رقوم 815 متر جدا شده و از آنجا نیز خط انتقال آب زیست محیطی با ظرفیت 650 لیتر بر ثانیه منشعب شده و آبرا به رودخانه در پایاب گنبدهای نمکی تحویل میدهد – از این نقطه به بعد خط انتقال آب شرب و صنعت به شهرهای جنوب با قطر 1800 f میلیمتر و ظرفیت 6/3 مترمکعب برثانیه آغاز و در کیلومتر حدود 176 به شهر جم میرسد . در کیلومتر 1/133 خط انشعاب برای علاء مرودشت بطول تقریبی 40 کیلومتر از رقوم حدود 580 مترمنشعب میشود و در ادامه مسیر در حدود کیلومتر 140 خط انشعاب لامرد، مهر از تراز حدود 620 مترمنشعب میشود و خط مزبور با خط لوله 1400 f م م با ظرفیت 2/2 مترمکعب بر ثانیه به شهر جم تا کیلومتر 176 ادامه می یابد.
تاریخچه و اهداف طرح :
1- سابقه مطالعه طرح سد هایقر و سامانه انتقال آب :
مطالعات توجیهی ( مرحله یکم ) سد مخزنی هایقر ( دهرود ) بر روی رودخانه فیروزآباد طی قرارداد شماره 2102/407 مورخ 1/10/70 از طرف سازمان آب منطقه ای فارس ، کهکیلویه و بویراحمد ( کارفرما ) به این مهندسان مشاور واگذار گردید .
مطالعات قبلی این طرح شامل تأمین آب شرب و کشاورزی شهر فراشبند بود که پس از بررسیهای نهایی از طرف دفتر فنی آب وزارت نیرو قرار شد که آب فراشبند از طریق سد نرگسی ( مسقان ) تأمین شود و آبهای شیرین سد هایقر به اراضی و مناطق پایاب اختصاص یابد که مطالعات مرحله دوم براساس مفاد مصوبه مرحله یکم سامان داده شد .
مصوبه مطالعات مرحله یکم در سال 1376 از طرف وزارت نیرو ابلاغ می شود . اما به علت کمبود اعتبارات مطالعات مرحله دوم از سال 1383 شروع و در شهریور سال 1386 خاتمه یافت و گزارش ها تحویل کارفرما شده است .
2- اهداف کمی و کیفی پروژه :
1 ) ذخیره و تنظیم آب رودخانه به میزان 6/129 میلیون مترمکعب در سال بطور میانگین .
2 ) بهبود وضعیت آبیاری مناطق دشت دهرم و احمدآباد به میزان 3500 هکتار و دشت احمدآباد به میزان 1000 هکتار خالص با تأمین نیاز آبی سالانه بطور میانگین حدود 35 میلیون مترمکعب .
3 ) احداث سامانه خط انتقال شامل سد تنظیمی دهرود و تونل 25/5 کیلومتری و خط انتقال حدود 176 کیلومتر تا شهر جم که در مسیر خود ضمن تحویل آبهای کشاورزی و زیست محیطی ، آب شرب و صنعت شهرهای لامرد ، مهر و علاءمرودشت و جم را تأمین می کند که میانگین آب استحصالی سالانه آنها جمعاً حدود 2/84 میلیون مترمکعب است .
الف ) کنترل و مهار روانابها و سیلابها و تنظیم آب مورد نیاز محصولات کشاورزی در ماههای نیاز شدید گیاه و تأمین آب زیست محیطی رودخانه پس از عبور از گنبدهای نمکی به منظور بهبود کیفیت آب رودخانه در 9 ماه کم آب رودخانه .
ب ) تأمین آب شرب و صنعت منطقه جنوب شامل علامرودشت ، لامرد و جم بشرح فوق که برای فعالیت شهرهای صنعتی – نفتی فوق الذکر مهم است ( بیشترین فاصله از محل تونل انتقال تا شهر جم حدود 176 کیلومتر است ) .
ج ) افزایش درآمد خالص کشاورزی با الگوی کشت مناسب و مکانیزه .
د ) افزایش میزان اشتغال زایی ( از طریق توسعه فعالیت های کشاورزی و جلوگیری از مهاجرت روستانشینان به شهرها ) به بیش از 4 برابر شرایط موجود .
ﻫ ) بهبود شرایط زیست محیطی منطقه ای از طریق احداث دریاپه سد مخزنی به وسعت 980 هکتار و تغییر شرایط کلیماتولوژی منطقه از تبخیر آب سطح دریاپه با حجم حدود 227 میلیون مترمکعب و همچنین پرورش آبزیان و ماهیان گرمابی با توجه به کیفیت آب دریاچه و همچنین ایجاد محیط تفریحی بر روی دریاچه و سواحل آن و بالاخره بهبود کیفیت آب با انتقال آب از سد توسط سامانه انتقال آب و رهاسازی به رودخانه در پایین دست گنبدهای نمکی .
شرکت هایی که در طرح سد مخزنی هایقر ( دهرود ) فعالیت داشته اند :
1- مهندسین مشاور آب نیرو
2- مهندسان مشاور نقش ترسیم میلاد + سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح .
3- مهندسین مشاور خاک آزما – عملیات ژئوتکنیک فاز 2
4- مهندسین مشاور پی کاو برای عملیات ژئوتکنیک فاز 1
مشخصات فنی طرح :
الف ) مشخصات حوزه :
سطح حوزه تا محل سد 2273 کیلومترمربع
ارتفاع میانگین حوزه 1768 متر
بلندترین نقطه حوزه 3100 متر
میانگین آورد سالانه تا محل سد 164 میلیون مترمکعب(پس از احداث سد تنگاب)
میانگین ریزش سالانه بر حوزه 513 میلیمتر
میانگین تبخیر سالانه از سطح مخزن 2023 میلیمتر در سال
میانگین حجم آب تنظیم شده سالانه 7/129 میلیون مترمکعب
میانگین سالانه رسوب وارده به مخزن 000ر600 مترمکعب
زیر حوزه بین سد تنگاب تا سد هایقر 918 کیلومتر مربع
ب ) مشخصات سد :
نوع سد بتنی R.C.C – قوسی وزنی
عرض تاج سد 5 متر
ارتفاع از بستر رودخانه 78 متر
ارتفاع از روی پی 90 متر
تراز تاج سد 1179 متر
تراز بالای دیواره جان پناه ( پاراپت ) 1180 متر
طول تاج 200 متر
تراز بستر رودخانه در محل محور سد 1102 متر
عرض قاعده بزرگترین مقطع 35 متر
تراز نرمال مخزن 1175 متر
حجم مخزن در تراز نرمال 227 میلیون مترمکعب
سطح مخزن در تراز نرمال 8/9 کیلومترمربع
حجم مرده مخزن و مفید به ترتیب 14 و 213 میلیون مترمکعب
سطح مخزن در تراز حداکثر 7/1178 5/11 کیلومترمربع
حجم مخزن در تراز حداکثر 7/1178 متر 260 میلیون مترمکعب
ج ) تونل انحراف :
قطر داخلی 5/6 متر
ظرفیت تخلیه در تراز آب 1122 متر 520 مترمکعب بر ثانیه
طول تونل 290 متر
ضخامت جدار بتنی حداقل 50/0 متر
شیب متوسط یک درصد
ظرفیت تخلیه کننده عمقی در تراز نرمال 5/52 مترمکعب بر ثانیه ( از 2 مجرا )
ظرفیت آبگیری از پنستاک نیروگاه 28 مترمکعب برثانیه با دو پنستاک 1900 f2 م م
ظرفیت آبگیر داخل بدنه با شیر هاول بانگر 1200 f 5/8 مترمکعب بر ثانیه
د ) سرریز روی بدنه سد( با 3 دهانه ) :
طول سرریز 1/32 متر
ابعاد دریچه ( عرض) w 7/10 ´ v 10 متر ( ارتفاع )
رقوم تاج سرریز 1165 متر
ظرفیت تخلیه در تراز حداکثر 7/1178 3400 مترمکعب بر ثانیه
حداکثر سیل محتمل 6380 مترمکعب بر ثانیه
کنترل ایمنی سد برای PMF با دیوار جانپناه بتنی انجام شده است .
ارتفاع آزاد 4 متر بدون اثر دیوار جانپناه بتنی
هـ ) تخلیه عمقی :
با دو سلول 45/1 ´ 2/1 متر جمعاً 5/52 مترمکعب بر ثانیه
آبگیری با لوله پنستاک نیروگاه 28 مترمکعب بر ثانیه
آبگیری از شیر هاول بانگر1200 f داخل بدنه در تراز 1127 حدود 5/8 مترمکعب برثانیه
و ) گالریهای تزریق
طول کل گالری های دسترسی و تزریق 1790 در ترازهای تاج و میانه ارتفاع و پی سد
ح ) مقادیر عملیات اجرایی طرح :
حجم کل بدنه سد R.C.C 000ر285 مترمکعب
حجم خاکبرداری ها و پی کنی ها 000 ر198 مترمکعب
