تکمیل سد تنظیمی ملاصدرا و سردهانه های بالادست
مقدمه :
سد و نیروگاه ملاصدرا یکی از طرح های بزرگ ملی است که در سال 86 با موفقیت و کمترین زمان ممکن به بهره برداری رسید ، عملیات اجرایی سد در نیمه دوم سال 81 آغاز و آبگیری آن در بهمن 84 صورت پذیرفت . به طور کلی در ساخت این سد اهدافی چون تولید انرژی برق ،استهلاک و ذخیره سازی سیلاب های رودخانه به منظور کاهش خسارت سیلاب در منطقه پایین دست و همچنین کمک به تنظیم حجم مخزن سد درودزن مدنظر بوده است .
مطالعات مرحله اول سد،نیروگاه و شبکه آبیاری طرح توسط شرکت مهندسین مشاور سکو- پاراب فارس طی سال های 72 تا 75 به انجام رسید و متعاقبا از سال 80 عملیات اجرایی پروژه سد و نیروگاه ملاصدرا در قالب پیمان طرح وساخت به پیمانکاری مشارکت ملی ساختمان-کایتک آغاز گردید.مطابق برنامه ،مخزن سد ملاصدرا در زمستان 84 آبگیری شد و عملیات تست و راه اندازی نیروگاه برق آبی در سال 86 به انجام رسید.
طرح سد ونیروگاه ملاصدرا در فاصله تقریبی 60 کیلومتری بالادست سد درودزن و حدود 13 کیلومتری جنوب غربی بخش سده از توابع شهرستان اقلید در شمال استان فارس واقع گردیده است .این طرح در فاصله مستقیم 125 کیلومتری شمال غرب شیراز قرار دارد .نیروگاه این سد،تقریبا در 4 کیلومتری سد ملاصدرا قراردارد.
اجزاء تشکیل دهنده طرح ملاصدرا:
سد ملاصدرا که با حجم مخزن 440 میلیون مترمکعب بر روی شاخه اصلی رودخانه در بالادست محدوده تنگ براق احداث گردیده است .
نیروگاه برق آبی ملاصدرا با ظرفیت 100 مگاوات که در پایین دست سد ملاصدرا به بهره برداری رسیده است .
سد تنظیمی – انحرافی و سردهانه های بالادست دشت کامفیروز که در حال احداث می باشد.
اهداف اصلی طرح چندمنظوره ملاصدرا به ترتیب اهمیت عبارت بوده اند از :
تولید سالیانه 170 میلیون کیلووات ساعت برق پیک ازطریق نیروگاهی با ظرفیت یکصد مگاوات
تنظیم آب و تامین نیازهای آبی اراضی زراعی دشت حاصلخیز کامفیروز از طریق عملکرد مشترک سدهای درودزن و ملاصدرا
کمک به مخزن سد درودزن در تنظیم و تحویل بهنگام آب به نیازهای پایین دست آن
کمک به سد درودزن در کنترل سیلاب ها و کاهش خسارت سیل
بهبود کیفیت و توسعه 4400 هکتار از اراضی دشت کامفیروز در پایین دست سد ملاصدرا
از زمان آبگیری سد ملاصدرا اهداف 3 و 4 به طور کامل تحقق یافته؛ لیکن علی رغم تکمیل و راه اندازی نیروگاه برق – آبی تحقق کامل هدف اصلی طرح که " تولید برق در ساعات اوج مصرف" است ؛پس از احداث سد تنظیمی-انحرافی پایین دست میسر خواهد شد و با توجه به اینکه نیروگاه برق آبی ملاصدرا از نوع پیک بوده و بر اساس اقتصاد طرح ،رهاسازی آب و تولید برق از طریق نیروگاه می بایست تنها در ساعات محدودی از شبانه روز (6 ساعت در روزو همزمان با اوج مصرف در شبکه سراسری برق کشور) به انجام رسد در حالیکه شالیزارهای دشت کامفیروزدر 24 ساعت شبانه روز به آبیاری نیازمندند.
سد تنظیمی و سردهانه های بالادست :
از این رو احداث سدی تنظیمی در فاصله نیروگاه تا اراضی پایین دست ضرورت دارد تا خروجی چند ساعته آب نیروگاه را دریافت و به صورت 24 ساعته به کانال های آبیاری تحویل نماید .ضمن آنکه سد تنظیمی مذکور می تواند مانع از تخریب مدام سردهانه های سنتی پایین دست در اثر جریان سیلابگونه خروجی از نیروگاه (با دبی 52 مترمکعب بر ثانیه) گردد.همچنین در بالادست سد تنظیمی ،جایگزینی سردهانه های سنتی با آبگیرهای مدرنی که در برابر جریان خروجی از نیروگاه مقاوم باشند یک ضرورت است که به این منظور سردهانه های بالادست طراحی و در حال احداث می باشد .
محل و موقعیت سد تنظیمی ملاصدرا و سردهانه های بالادست
محل اجرای سد تنظیمی در بالادست سد درودزن (حدود 40 کیلومتری ) و در جوار روستای سربست واقع شده و هشت سردهانه موضوع پیمان ،در حد فاصل این روستا تا نیروگاه ملاصدرا به نام های آب ماهی ، چم کنگری ، گرمه ، چم کریم پور، چم چنار، چم سهراب خانی ، چم ریز و چم سربست می باشد .
در فاصله بین سد ملاصدرا و ساختگاه سد تنظیمی دوسرشاخه شور و شیرین و دژکرد به رودخانه ملحق می شوند،لذا علی رغم احداث سد ملاصدرا در بالادست، سیلاب های رودخانه کردراین فاصله همچنان قابل توجه است
