سد مخزني تنگ‌سرخ

سد مخزني تنگ‌سرخ

فصل اول ـ كليات

1-1- مقدمه

انجام مطالعات گسترده در زمينه منابع آب كه با هدف توسعه بهره‌برداري از كليه ذخاير آب موجود در كشور انجام مي‌گيرد، بخش اساسي از كوششهاي همه جانبه‌اي را تشكيل مي‌دهد كه بمنظور توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مناطق مختلف كشور برنامه‌ريزي شده و به مرحله اجرا درمي‌آيند.

افزايش روزافزون و بي‌رويه جمعيت، نياز فزاينده به افزايش سطح زير كشت، تغيير الگو  و تركيب كشت در جهت كاشت محصولاتي كه نياز آبي فراوان داشته و از محصولات استراتژيك منطقه و كشور نيز محسوب مي‌شوند، توسعه صنايع محلي و جنبي كشاورزي         و بهبود سطحي زندگي مردم، مجموعاً موجبات نياز روزافزون به آب را فراهم آورده است.  براي تأمين درازمدت و استفاده بهينه از آب بويژه جهت دستيابي به توسعه پايدار هر منطقه، انجام مطالعات و بررسيهاي همه‌جانبه در مقياس منطقه‌اي و حتي ملي اجتناب‌ناپذير است.

رودخانة بشار يكي از سرشاخه‌هاي اصلي رودخانة كارون است كه از دامنه‌هاي غربي رشته كوههاي زاگرس سرچشمه مي‌گيرد. اين رودخانه پس ازطي مسير جنوب به شمال غربي خود با گذر از مجاورت شهر ياسوج به رودخانة كبكيان مي‌پيوندد و با پذيرش جريانهاي دائمي و فصلي متعدد در طول 115 كيلومتر مسير پس از عبور از ايستگاه پاتاوه واقع در 70 كيلومتري راه ياسوج ـ سميرم به مسير خود ادامه داده و با طي 25 كيلومتر مسافت  در مكاني بنام دزك (دژك) به رودخانة ماربر ملحق و از اين پس خرسان ناميده مي‌شود. رودخانه خرسان با دريافت رودخانة بازفت كه از چهارمحال بختياري سرچشمه مي‌گيرد با نام كارون وارد دشت خوزستان مي‌گردد.

1-2- اهداف طرح

بهره‌برداري از منبع آب رودخانة بشار، در تأمين نيازها و مصارف حوزه‌هاي مجاور (تأمين آب شرب شهر شيراز و احتمالاً كمك به اراضي حقابه‌بر سد درودزن) و همچنين تأمين نياز بلندمدت آب شرب و مصارف كشاورزي و صنعتي شهر ياسوج از جمله اهداف عمده تعريف شده، براي احداث سد مخزني تنگ سرخ مي‌باشد.

1-3- سوابق طرح

نخستين مطالعات منابع آب انجام شده در محدوده طرح در سالهاي انتهائي دهه 40 توسط بخش آبهاي زيرزميني وزارت آب و برق (وزارت نيرو) در قالب مطالعات مقدماتي آبهاي زيرزميني صورت گرفت و پس از آن بصورت پراكنده در قالب طرحهاي تأمين آب درازمدت شهرهاي ساحلي استان بوشهر و تأمين آب دشتهاي استان كهكيلويه و بويراحمد همراه با برخي بررسيها و اكتشافات مربوط به آبهاي زيرزميني در آبرفت و سازندهاي سخت توسط مهندسين مشاور متعددي صورت گرفته كه عمدتاً با اهداف طرح حاضر انطباقي ندارند.

1-4- موقعيت جغرافيائي و راههاي دسترسي

دسترسي به موقعيت سد مخزني بشار (تنگ‌سرخ) از طريق راه قديمي (قبلي)  شيراز ـ ياسوج و در فاصلة 35 كيلومتري ياسوج از طريق يك رشته جادة خاكي فرعي صورت مي‌گيرد. ساختگاه سد مخزني بشار (تنگ‌سرخ) در مختصات ً53 –َ44–ْ51 طول شرقي      ً14–َ12-ْ30 عرض شمالي قرار دارد.

در شكل شماره 1-1 موقعيت محدوده طرح در كشور و استان مشخص شده است.

1-5- سيماي طرح

رودخانه بشار بدليل دارا بودن سيستم هيدرولوژيكي (برفي ـ باراني) و نزولات جوي سالانة درخور توجه، از آورد ساليانة قابل ملاحظه و جريان پاية نسبتاً مناسبي برخوردار است و بهمين دليل پتانسيل مطلوبي را براي طرحهاي توسعة منابع‌ آب در منطقه فراهم كرده است.

در طرح مهندسين مشاور آبدان‌فراز علاوه بر تأمين آب درازمدت شهرستان ياسوج (شرب، صنعت و كشاورزي)، به پيشنهاد اين مشاور و تائيد كارفرما، انتقال آب به سرشاخه‌هاي رودخانة كر، براي تأمين نيازهاي دشتهاي كامفيروز و كربال و همچنين تأمين آب شرب درازمدت كلان شهر شيراز بصورت ثقلي، مورد بررسي ويژه قرار گرفته است.

مؤلفه‌هاي عمده طرح پيشنهادي به شرح زير مي‌باشد:

            سد مخزني ـ تنظيمي بشار (تنگ‌سرخ) بر روي رودخانة بشار در موقعيتهاي توصيف شده كه ضمن تنظيم و ذخيرة آورد رودخانه، امكان استفاده از جريانات سيلابي و انتقال آن توسط مؤلفه تونل را با تسكين سيلاب، فراهم مي‌نمايد.

                                      تونل انتقال آب رودخانة بشار به سرشاخه‌هاي رودخانة كر.

              سيستم انتقال آب شرب (مجراي تحت فشار) به منطقه بلند شهر شيراز بصورت ثقلي (ورود آب به تصفيه‌خانه آب شرب شهر ياسوج).

                                  سيستم انتقال آب زراعي و صنعت به شهرستان ياسوج.

لازم به يادآوريست با توجه به موقعيت رقومي سازه خروجي تونل انتقال آب به حوزه كر (بالاتر از رقوم 2000 متر از سطح دريا) اين امكان وجود دارد كه بصورت ثقلي آب موردنياز شرب شهر شيراز را (كه اينك با ارتفاع مانومتريك پمپاژ بسيار بالا از درياچه سد درودزن تأمين مي‌گردد) تأمين و منتقل نمود.

در ادامه بطور خلاصه مشخصات عمومي سد مخزني تنگ‌سرخ كه تا اين مرحله از مطالعات مشخص گرديده، ارائه مي‌گردد.

1-6- خلاصه مشخصات طرح

تا اين مرحله از مطالعات مشخصات كلي سد مخزني تنگ‌سرخ به شرح زير مي‌باشد:

1-6-1- سد و بدنه

1-6-2- سيستم انحراف

براساس غربال گزينه‌هاي مطالعه شده، سيستم انحراف سد مخزني تنگ‌سرخ شامل سه مؤلفه: پيش‌فرازبند، فرازبند و تونل انحراف خواهد بود. فرازبند بعنوان جزئي از بدنه سد سنگريزه‌اي تنگ‌سرخ عمل خواهد نمود. مشخصات عمومي سيستم انحراف سد مخزني تنگ‌سرخ بطور خلاصه عبارتست از:

الف: فرازبند

ب: تونل انحراف

1-6-3- سيستم طغيانگير

برای انجام این مطالعات، مجلدات ذیل از سری گزارشات مطالعات مرحله اول، تسلیم کارفرمای محترم طرح گردیده است.

سایر مجلدات نیز به محض وصول نتایج آزمایشات ژئوتکنیک، منابع قرضه و مصالح ساختمانی، تدوین و تسلیم می گردد.

خدمات جنبی طرح

خدمات جنبی طرح عمدتاٌ شامل، انجام حفاریهای اکتشافی، مطالعات ژئوتکنیک، منابع قرضه و مصالح ساختمانی و نیز تهیه نقشه های بزرگ مقیاس به روش زمینی بشرح جدول ذیل، برای این مطالعات با نظارت مراجع ذیصلاح صورت گرفته است.

نقشه برداری: تهیه نقشه های 2500: 1 دریاچه سد مخزنی تنگ سرخ، توسط مهندسین مشاور پویا نقش امید، تا بهمن ماه 1385 به مساحت حدود 800 هکتار با خطوط تراز یک متری.